Κι όμως, η Ακρόπολη έκρυβε εκπλήξεις και πολύ χρώμα

Μια θερμή χειραψία της υπερήφανης Αθηνάς και του γέρου βασιλιά Ερεχθέα στη μαρμάρινη στήλη, που απαριθμεί τα χρήματα και τους κρυμμένους θησαυρούς του Παρθενώνα. Το ταξιδιάρικο βλέμμα του Ερμή του Προπύλαιου, όπως τον φαντάστηκε ο γλύπτης Αλκαμένης.

Αλκηστη Χωρέμη-Σπετσιέρη

Η «κατσούφα» κόρη του Ευθυδίκου, με τα κατακόκκινα χείλη της σφιγμένα εδώ και 2500 χρόνια. Και το τρυφηλό χαμόγελο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε ένα από τα λίγα πορτρέτα του. Ολα αυτά είναι ασφαλώς λεπτομέρειες. Κι όμως αυτές οι λεπτομέρειες, αποτυπωμένες γλαφυρά στις φωτογραφίες του Γιάννη Γιανέλλου, σε κερδίζουν ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα για την «Ακρόπολη» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μίλητος».

Οι καλές εκδόσεις για τα μνημεία της Ακρόπολης ευτυχώς δεν μας έλειψαν. Κι η συγκεκριμένη, γραμμένη από την τέως έφορο Ακρόπολης Αλκηστη Χωρέμη-Σπετσιέρη, μας σεργιανίζει όχι μόνο στα ιερά της κορυφής του λόφου αλλά και σε όλα τα πέριξ αυτών, από την αρχαία και ρωμαϊκή αγορά, την Πνύκα, του Φιλοπάππου, τη Βιβλιοθήκη Αδριανού, του θέατρο Διονύσου, το Ηρώδειο και το Μουσείο της Ακρόπολης, για την προετοιμασία του οποίου εργάστηκε τα τελευταία χρόνια η κ. Χωρέμη.

Η συγγραφή όμως ενός βιβλίου για την Ακρόπολη, ακόμη και από μια αρχαιολόγο που έχει αφιερώσει 23 χρόνια από τη ζωή της (1983-2006) στη μελέτη αυτών των μνημείων, δεν μπορεί να μην κρύβει κάποια συναισθήματα, όπως συγκίνηση, ταραχή, πανικό ή απόλαυση. Τι από όλα αυτά κυριάρχησε στη συγγραφέα Αλκηστη Χωρέμη; τη ρωτήσαμε.

Τα γραμμένα χείλη του Μεγάλου Αλεξάνδρου (336 π.Χ.) από το Μουσείο της Ακρόπολης σε φωτογραφίες Γιάννη Γιανέλλου

«Ολα αυτά μαζί, αλλά περισσότερο συγκίνηση, γιατί πρόκειται για ένα μνημειακό σύνολο σπάνιας καλλιτεχνικής και ιστορικής σημασίας της κλασικής εποχής, που δεν μπορείς παρά να προσεγγίσεις με πολλή προσοχή και μεγάλη συγκίνηση».

Υστερα από τόσα χρόνια στην υπηρεσία αυτών των μνημείων τι έχετε αποκομίσει; Μπορείτε να πείτε ότι νιώσατε ποτέ κάποια έκπληξη; Αναθεωρήθηκαν με τις αναστηλώσεις των τελευταίων χρόνων κάποιες κατεστημένες αρχαιολογικές γνώσεις;

«Είχαμε πολλές εκπλήξεις. Κατ' αρχήν, η διαπίστωση ότι σώζονται τόσες λεπτομέρειες και χρώματα πάνω στα γλυπτά του Παρθενώνα αποκαλύφθηκαν όταν κατέβηκαν από τον ναό οι λίθοι της ζωφόρου και ιδίως όταν καθαρίστηκαν με τη μέθοδο ακτίνων λέιζερ από την ΥΣΜΑ σε συνεργασία με το ΙΤΕ Κρήτης και την Εφορεία. Τότε συλλέξαμε πολλά σημαντικά στοιχεία για τη χρήση ορισμένων εργαλείων, που είχαν αφήσει τα ίχνη τους πάνω στην επιφάνεια των αναγλύφων. Είδαμε τις λεπτομέρειες της μικρογλυπτικής στην απόδοση των πτυχώσεων των ενδυμάτων αλλά και των χαρακτηριστικών στα πρόσωπα. Είδαμε τα χρώματα στο βάθος διάφορων πτυχώσεων, το πράσινο, το μπλε, το κόκκινο, που δεν φανταζόταν κανείς ότι θα διατηρούνταν ύστερα από τόσα χρόνια και κάτω από τις επικαθίσεις ρύπων πάνω στα γλυπτά. Αποκαλύφθηκε ότι διατηρούνται σε κάποια σημεία και το χρώμα και η αρχαία πατίνα. Επίσης, όταν κατέβηκαν οι μετόπες της ανατολικής πλευράς, βρήκαμε γραμμένα με κόκκινη μίλτο (σ.σ. υλικό που παράγεται στη νήσο Κέα, απ' όπου το έφεραν οι αρχαίοι Αθηναίοι) ορισμένα ονόματα καλλιτεχνών, όπως και κάποια χάλκινα μικροεργαλεία. Αυτά αποκαλύφθηκαν πάνω από τα επιστήλια, πίσω από τις μετόπες».

Σε ποια γωνιά του μουσείου θα περνούσατε ευχαρίστως μια βραδιά με φίλους ή μόνη συνομιλώντας με τα γλυπτά;

«Δύσκολη επιλογή. Ωστόσο, θεωρώ εκπληκτική την αρχαϊκή αίθουσα, όπως και του Παρθενώνα. Είναι και οι δύο πάρα πολύ ωραία στημένες. Η αίθουσα των αρχαϊκών μάς δίνει την εικόνα των αναθημάτων και πώς ήταν διασκορπισμένα πάνω στον βράχο, γύρω από τους ναούς, με τους παχείς κίονες - όπως είναι και τώρα ελεύθερα στον χώρο ανάμεσα στις κολόνες του κτηρίου. Θαυμάζεις, όπως και οι αρχαίοι, ένα πλήθος από αριστουργήματα, έτσι καθώς είναι ορατά από όλες τις πλευρές, διατεταγμένα όμως κατά ενότητες θεματικές, εργαστηριακές και χρονολογικές. Και στην αίθουσα του Παρθενώνα η διάταξη αυθεντικών και αντιγράφων μαζί έχει γίνει αποδεκτή από την πλειονότητα των αρχαιολόγων, καθώς δίνει μια πλήρη εικόνα του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα, που προβάλλει ολόσωμος μπροστά σου από τον γυάλινο τοίχο».

Ποια είναι η άποψή σας για τη συνεχή αποψίλωση των μνημείων προς χάριν της πληρέστερης έκθεσης των γλυπτών στο μουσείο; Πιστεύετε ότι όταν με το καλό καθαρίσει ο αέρας της Αθήνας από την ατμοσφαιρική ρύπανση θα μπορέσουν να ξαναγυρίσουν τα γλυπτά στα μνημεία, όπως π.χ. οι Καρυάτιδες και τα φειδιακά ανάγλυφα;

«Δεν νομίζω ότι υπάρχει περίπτωση να επιστρέψουν τα γλυπτά στον βράχο. Πρέπει να παραμείνουν σε εσωτερικό χώρο με κατάλληλες συνθήκες διατήρησης γιατί δεν είναι μόνο οι ρύποι της ατμόσφαιρας που τα βλάπτουν. Είναι και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως το χιόνι, το χαλάζι, οι σεισμοί».

Τι θα έλεγα σε Μπράουν, Σαρκοζί, Ερντογάν

Αν είχατε να ξεναγήσετε στο μουσείο τον Γκόρντον Μπράουν, τον Νικολά Σαρκοζί και τον Ταγίπ Ερντογάν, τι θα τους λέγατε;

«Στον Γκόρντον Μπράουν θα έλεγα πόσο δίκαιο είναι το αίτημα, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά ολόκληρου του επιστημονικού κόσμου, να συνενωθούν τα γλυπτικά σύνολα που είναι κατακερματισμένα και σκορπισμένα σε διάφορα μουσεία, τα παρθενώνια, κυρίως, στο Βρετανικό.

Στον Σαρκοζί θα έλεγα ότι κι εκείνος θα μπορούσε να συμβάλει ώστε να συμπληρωθεί ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα δίνοντας κομμάτια από τον Λούβρο, όπως είναι η πλάκα με τις εργαστίνες από την ανατολική ζωφόρο, μια μετόπη από τη νότια πλευρά που απεικονίζει κενταυρομαχία και το κεφάλι ενός Λαπίππη. Τέλος, στον Ερντογάν θα έλεγα ότι ο Παρθενώνας και η Ακρόπολη αποτελούν σύμβολο δημοκρατίας, ελευθερίας και ειρήνης».