Το ράφι με τα βινύλια: Η εκδίκηση της γυφτιάς

 Με την παρούσα δημοσίευση θα ασχοληθώ με έναν πολύ σημαντικό δίσκο της ελληνικής δισκογραφίας που εδώ και χρόνια κοσμεί τη δισκοθήκη μου.

Πρόκειται για την Εκδίκηση της Γυφτιάς, εκδοθείσα το 1978 από τη Lyra, της οποίας οι βασικοί συντελεστές είναι ... ένας κι ένας! Μουσική : Νίκος Ξυδάκης, στίχοι : Μανώλης Ρασούλης, τραγούδι : Νίκος Παπάζογλου, παραγωγή : Διονύσης Σαββόπουλος.

Όμως, κατά την ταπεινή μου άποψη, ο εν λόγω δίσκος δεν θα είχε βγει τόσο μα τόσο όμορφος εάν δεν υπήρχε η ουσιαστική και θετικότατη συμβολή των ... "δευτεραγωνιστών" του: Του Δημήτρη Κοντογιάννη που έπαιξε μπουζούκι, έκανε δεύτερες φωνές και τραγούδησε σε κάποια "θυμοσοφικά" μέρη τραγουδιών.
Της Σοφίας Διαμαντή, που έχει κι αυτή το μερίδιό της στον "τραγουδιστικό τομέα" του δίσκου. Του Σαλινικιού δικηγόρου και στιχουργού Τάκη Σιμώτα, που προσέφερε τους στίχους για το "Ραγίζει απόψε η καρδιά" το οποίο ... έχουν τραγουδήσει και οι πέτρες! Του καταπληκτικού αυτοδίδακτου μπουζουκτσή Νίκου Παπά ή "Κακούργου" [παρατσούκλι που τού δώσανε!], που, χάρις στις υπέροχες πενιές του και στα "γυρίσματά" του συνέβαλε με τον καλύτερο τρόπο στο να πάρουνε τα τραγούδια την τελική μορφή τους.
Του Στ. Γκέτη που έπαιξε πολύ όμορφο.......τουμπερλέκι και άλλα κρουστά [μέχρι και ... κουταλοπήρουνα έπαιξε για κρουστά!].

Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από τον τραγουδιστή: Ο Σαλονικιός Νίκος Παπάζογλου.
Από τα τέλη των 60s μέχρι το έτος 1978, οπότε και βγήκε ο εν λόγω δίσκος, είχε, ήδη, περιπλανηθεί σε διάφορα σαλονικιώτικα ροκ συγκροτήματα : Στην αρχή ως τραγουδιστής των Olympians, μετά στους Μακεδονομάχους και μετά με τους "Ζηλωτής", με τους οποίους, μάλιστα, έκανε προσπάθεια για διεθνή καριέρα!
Ειδικότερα, με αυτήν τη μπάντα αναχώρησε αρχικά στη Γερμανία, αλλά από εκεί βρέθηκε στο Μιλάνο, όπου ηχογράφησε υλικό για έναν δίσκο, ο οποίος, τελικά, δεν εκδόθηκε ποτέ [περί αυτού θα γίνει ποτέ κάτι ή αυτά τα τραγούδια θα μείνουν για πάντα κρυμμένα;].
Μετά, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και άρχισε να "ψάχνεται" με τα λαϊκά τραγούδια και την παραδοσιακή μουσική, έχοντας σταματήσει να ενδιαφέρεται για τη ροκ μουσική [όπως δήλωσε σε κάποια συνέντευξή του "τη ροκ την παρακολούθησε μέχρι τα τέλη των 60ς" !].
Και μέσα σε όλα ... θέλησε να στήσει κι ένα στούντιο για τις δικές του ηχογραφήσεις, δεδομένου ότι μέχρι τότε στη Θεσσαλονίκη δεν υπήρχε κανένα στούντιο ηχογραφήσεων και οι Σαλονικιοί μουσικοί κατέβαιναν στην Αθήνα για να ηχογραφήσουν [όπως μού έχει πει ο παλιός Σαλονικιός μουσικός Χρήστος Κίλιας, μόνο στο Κολέγιο Θεσ/νίκης υπήρχε ένα τετρακαναλάκι, όπου τα σαλονικιώτικα ροκ συγκροτήματα των 60ς πηγαίναν και ηχογραφούσαν!].
Κι έτσι, αυτός ο μερακλής άνθρωπος, του οποίου "πιάνουνε τα χεράκια του", έφτιαξε μόνος του ένα στούντιο, το περίφημο Αγροτικόν στην Κάτω Τούμπα! Ω ναι, το πρώτο, παντελώς χειροποίητο, στούντιο ηχογραφήσεων στη Σαλονίκη ήταν, πλέον γεγονός !!! Έμενε, τώρα, να έρθουν οι άξιοι μουσικοί και συνθέτες να ηχογραφήσουν εκεί τα πονήματά τους!
Και να λοιπόν ...

Σε ένα βαγόνι τρένου που ταξιδεύει νύχτα από Αθήνα για Θεσσαλονίκη το 1978, βρίσκονται παρέα ο Ρασούλης, ο Ξυδάκης κι ο Σαββόπουλος! Τόπος προορισμού το Αγροτικόν! Σκοπός ταξιδιού η ηχογράφηση των τραγουδιών που έγραψε ο Ξυδάκης πάνω σε στίχους του Ρασούλη.
Συνδετικός κρίκος: Ο Σαββόπουλος, στο ρόλο του παραγωγού! Ο Ρασούλης είχε ήδη εμφανισθεί ως τραγουδιστής, παρακαλώ, δίπλα στον Μάνο Λοϊζο [τον συναντάμε στα Νέγρικα να τραγουδά κάποια τραγουδιστικά μέρη].
Αλλά και ο Παπάζογλου ήταν παιδικός φίλος του Σαββόπουλου και είχε ήδη συνεργασθεί μαζί του στους Αχαρνής εν έτει 1977. Από αυτήν την παρεούλα, "πρωτόμπαρκος" στο χώρο της δισκογραφίας ήταν ο Νίκος Ξυδάκης, Έλλην Αιγυπτιώτης, γεννηθείς στο Κάιρο το 1952, γαλουχημένος με ακούσματα της Δύσης και της Ανατολής. Κι έτσι, όλοι οι προαναφερόμενοι "συσπειρώθηκαν" στο χειροποίητο στούντιο ηχογραφήσεων "Αγροτικόν" όπου έλαβε χώρα μία καλώς εννοούμενη "παρεϊστικη" ηχογράφηση, ίσως η πιο μερακλίδικη στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού.
Ως προς το ύφος των τραγουδιών του δίσκου, είναι εμφανές ότι το κύριο μέλημα των συντελεστών του ήταν η "αναβίωση" των λαϊκών τραγουδιών, αλλά και των "ινδοπρεπών", των "λούμπεν" ακουσμάτων κλπ, των 50ς και των 60ς!
Οι δε επιρροές τους εμφανείς: Καζαντζίδης, Καλδάρας, Άκης Πάνου, Αγγελόπουλος, Γαβαλάς, Μενιδιάτης κλπ κλπ .... Κι όμως, θα έλεγες ότι όλα αυτά τα παλιά ακούσματα - και απαξιωμένα εκείνη την εποχή, όπου κυριαρχούσε το πολιτικό τραγούδι [μεταπολίτευση γαρ] - παρουσιάσθηκαν με την πλέον φρέσκια και ανανεωτική ματιά.

Κυριολεκτικά σαν να ξαναγεννήθηκαν! Σε αυτό, φυσικά, συντέλεσαν οι μουσικές του Ξυδάκη, οι οποίες, όσο κι αν στηρίζονται στα προαναφερόμενα παλιά ακούσματα, συνεισφέρουν κάτι εντελώς καινούριο και πρωτόγνωρο! Επιπλέον, αυτές οι μελωδίες είναι απρόβλεπτες και ακολουθούν ενίοτε δύσβατα "μονοπάτια", ξεφεύγοντας από τις "τυπικές" κλίμακες του λαϊκού μας τραγουδιού!
Κι επειδή είμαι κι εγώ μπουζουξής, σάς μιλάω εκ πείρας ότι για να τις βγάλεις στο μπουζούκι [αν τις βγάλεις] πρέπει να παιδευτείς αρκετά, ακόμη κι αν διαθέτεις καλό μουσικό αυτί! Κι όμως ... τα καταφέρνουν αυτές οι μελωδίες, παρόλο που είναι περίπλοκες, να μη χάνουν την ... "τραγουδένια υπόστασή" τους! Κι αυτό οφείλεται αποκλειστικά στο ταλέντο του Ξυδάκη!
Και ... πάμε στο στίχο του Ρασούλη : εδώ κι αν κομίζεται το "πραγματικά καινούριο" στο ελληνικό τραγούδι! Ένας λόγος ευθύβολος, στοχαστικός, γεμάτος "ευγενική αυθάδεια"! Ένας λόγος που μεταχειρίζεται με τον πλέον αριστοτεχνικό τρόπο εκφράσεις "του πεζοδρομίου", τις οποίες συνδυάζει με ... ποιητική διάθεση [π.χ. πρωτότυπες και ευρηματικές παρομοιώσεις] και θυμοσοφία! Κι όμως ... αυτό που, προσωπικά, κρατώ από τον Ρασούλη δεν είναι ούτε η "αυθάδειά" του, ούτε η "θυμοσοφία" του [στα οποία στον εν λόγω δίσκο σημειώνει ... αξιοζήλευτες επιδόσεις]! Κρατάω πάνω από όλα την ανθρωπιά και την ευαισθησία των στίχων του, που περιγράφουν με τον καλύτερο τρόπο τις πονεμένες πλευρές της ύπαρξής μας!
Όσον αφορά στην εν γένει φιλοσοφία του δίσκου ... Θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στη φράση "παίρνω κουρέλια και σκουπίδια και με αυτά φτιάχνω έργα τέχνης" [και τι τέχνης!]
Τα πάντα είναι "χειροποίητα", και "γήινα", ήτοι το στούντιο [βλ. παραπάνω], η ηχογράφηση, ο τρόπος τραγουδίσματος του Παπάζογλου και των υπολοίπων, ο τρόπος παιξίματος των οργάνων κλπ κλπ.
Έτσι, αυτό που τελικά εισπράττουμε ως ακροατές δεν είναι τίποτε άλλο από τη γυμνή αλήεθια των τραγουδιών. Επιπροσθέτως, τα πάντα, εκτός από χειροποίητα, είναι και "ροκ", παρόλο που λείπει παντελώς η ηλεκτρική κιθάρα. Ας μη λησμονούμε, άλλωστε, ότι ροκ σημαίνει πάνω απ' όλα να είσαι ο εαυτός σου ...
Επ' αυτού πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Ντίνος Δηματάτης στο βιβλίο του "Get That Beat - Eλληνικό ροκ 60ς & 70ς" Α΄ Τόμος [1998] σχετικά με τον τραγουδιστή Νίκο Παπάζογλου τα εξής [βλ. σελ. 170] :
Αν και οι εν γένει προσωπικές δουλειές του Νίκου Παπάζογλου δεν μπορούν να ενταχθούν καθαρά στον τομέα του ροκ, ωστόσο η φιλοσοφία του και η συνολική συμπεριφορά του στη χρονική διαδρομή της μουσικής προσφοράς του προσεγγίζουν το χαρακτήρα αυτόν περισσότερο από αρκετούς άλλους δηλωσίες του είδους.
Αυτή η ... φιλοσοφία του "χειροποίητου" [και του ροκ βεβαίως βεβαίως] είναι εμφανής στο εξώφυλλο του δίσκου, το οποίο κοσμεί μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του Παπάζογλου !!! Εκεί βλέπουμε τον Παπάζογλου να σφίγγει τα χείλια του για να συγκρατήσει ένα γέλιο που ετοιμάζεται να του ξεφύγει! Επίσης, ο Παπάζογλου φοράει ένα μεγάλο ψάθινο καπέλο!
Κι όμως, δεν είναι η .... θεία από το Σικάγο [!], είναι ο τραγουδιστής του δίσκου! Κάτω από το ψάθινο καπέλο, δίπλα στο αυτί του Παπάζογλου, υπάρχει ένα ... αυτοκόλλητο αγγελάκι! Κι από πάνω ο τίτλος του δίσκου "Η εκδίκηση της γυφτιάς", ο οποίος θαρρείς ότι είναι γραμμένος με .... γράμματα που κόπηκαν από τίτλους άρθρων αθλητικής φυλλάδας! [πάω στοίχημα ότι το ΕΚ της λέξεως ΕΚΔΙΚΗΣΗ προήλθε από τη λέξη ... ΑΕΚ που υπήρχε σε τίτλο άρθρου αθλητικής φυλλάδας!]
Όλα όσα βλέπουμε στο εξώφυλλο, μάς αποκαλύπτουν έναν ακόμη σκοπό [ratio] για τον οποίο φτιάχτηκε ο εν λόγω δίσκος : για να "χτυπήσει" τη σοβαροφάνειά μας, για να μάς δείξει ότι ... καμιά φορά χρειάζεται και λίγος χαβαλές ......
Εδώ τελειώνει το Α΄ μέρος της δημοσίευσής μου. Στο Β΄ μέρος θα βάλουμε τον δίσκο στο πικάπ για να παίξει ....

kwstasagas